Việc ra đời mô hình này đặc biệt có ý nghĩa trong bối cảnh nông dân Việt Nam vẫn đang loay hoay với bài toán xử lý phế phụ phẩm sau mỗi vụ mùa. Riêng trong ngành cacao, vỏ quả chiếm tới 70% tổng khối lượng thu hoạch, thường bị bỏ đi hoặc đốt ngoài trời – vừa lãng phí nguồn sinh khối, vừa gây ô nhiễm môi trường.
Tại huyện Ea Kar, nơi mưa kéo dài nhiều tháng trong năm, việc phơi sấy nông sản như cacao hay cà phê càng trở nên khó khăn. Hạt dễ bị ẩm mốc, giảm chất lượng, ảnh hưởng trực tiếp đến thu nhập của người dân, trong khi các thiết bị sấy truyền thống lại tiêu tốn nhiên liệu và phát thải cao.
Để giải quyết những thách thức trên, Dự án Kinh tế tuần hoàn trong sản xuất ca cao đã phát triển và trình diễn mô hình lò khí hóa tích hợp vào hệ thống trống sấy nông sản hiện có của HTX Dịch vụ Nông nghiệp Nhất Tâm.
Hệ thống sử dụng lò khí hóa KANAI-800 phiên bản mới nhất, được điều khiển bằng van khí nén, vận hành bán tự động và có khả năng sử dụng đa dạng phế phụ phẩm nông nghiệp tại địa phương làm nhiên liệu. Thông qua quá trình khí hóa, các phế phụ phẩm này được chuyển hóa thành khí tổng hợp (syngas), sau đó được đốt cháy hoàn toàn để tạo ra nguồn nhiệt sạch, hầu như không phát sinh khói.
Nguồn khí nóng tiếp tục đi qua bộ chuyển nhiệt, cho phép điều chỉnh lưu lượng và nhiệt độ phù hợp với từng loại nông sản. Hệ thống có thể cung cấp nhiệt liên tục 24/24 giờ, đáp ứng công suất sấy từ 5–15 tấn mỗi mẻ. Nhờ đó, HTX có thể chủ động trong việc sấy nông sản, không phụ thuộc thời tiết, đồng thời giảm chi phí năng lượng và hạn chế tác động đến môi trường.
Không chỉ tạo ra nguồn nhiệt sạch, quá trình khí hóa còn sinh ra sản phẩm phụ là than sinh học (biochar). Được mệnh danh là “vàng đen”, biochar có giá trị kinh tế cao và có thể tận dụng để cải tạo đất trồng, giúp tăng độ tơi xốp, khả năng giữ nước và dưỡng chất, từ đó giúp cây trồng phát triển khỏe mạnh, giảm nhu cầu phân bón hóa học. Đây là một ví dụ điển hình cho mô hình kinh tế tuần hoàn khép kín, nơi phế phẩm nông nghiệp được tái sinh và quay trở lại phục vụ chính quá trình sản xuất.
Chia sẻ về ý nghĩa của mô hình này, ông Phạm Văn Lương, Giám đốc Quốc gia Helvetas Việt Nam cho biết: “Sáng kiến này là minh chứng rõ nét cho cam kết của Helvetas trong việc đồng hành cùng Việt Nam trên hành trình chuyển đổi sang nền nông nghiệp tuần hoàn và phát triển bền vững. Việc ứng dụng công nghệ lò khí hóa không chỉ giúp nông dân nâng cao tính tự chủ trong sản xuất, mà còn biến những phế phụ phẩm tưởng chừng bỏ đi thành nguồn năng lượng sạch, góp phần tối ưu chi phí và giảm phát thải.
Chúng tôi tin tưởng rằng, kết quả đạt được từ mô hình tại Hợp tác xã Nhất Tâm sẽ tạo tiền đề quan trọng để nhân rộng giải pháp này ra nhiều địa phương, trong các phân ngành nông sản thực phẩm khác, qua đó đóng góp thiết thực vào mục tiêu phát triển nông nghiệp xanh và kinh tế tuần hoàn tại Việt Nam.”
Chia sẻ tại buổi bàn giao, bà Nguyễn Hồng Thương – Giám đốc HTX Nhất Tâm bày tỏ:
“Mỗi năm, Hợp tác xã chúng tôi cần sấy hàng trăm tấn nông sản. Trước đây vừa tốn nhiên liệu, vừa bỏ phí lượng lớn phụ phẩm sau thu hoạch. Nay có lò khí hóa, chúng tôi tận dụng được vỏ ca cao, vỏ cà phê, vỏ hạt mắc ca, vỏ trấu… làm nhiên liệu sạch, lại thu được than sinh học để bón cây. Bà con rất phấn khởi vì vừa tiết kiệm chi phí, vừa có thêm nguồn lợi cho sản xuất.”
Ông Dương Văn Trực – Giám đốc Công ty TNHH Nước sạch và Môi trường Sài Gòn (SAWAEN), đơn vị hỗ trợ kỹ thuật cho hệ thống, cho biết: “So với phương pháp sấy bằng điện hoặc gas, việc ứng dụng lò khí hóa trong sấy nông sản giúp tiết kiệm tới 75% chi phí vận hành, với thời gian hoàn vốn dự kiến chỉ khoảng 4 tháng. Còn so với đốt củi, nông dân tiết kiệm khoảng 40% chi phí và hoàn vốn sau 9 tháng. Đây là giải pháp mang lại hiệu quả rõ rệt cả về kinh tế lẫn môi trường.”
Hệ thống lò khí hóa tích hợp vào trống sấy nông sản truyền thống tại HTX Nhất Tâm là một trong những mô hình kinh tế tuần hoàn tiên phong, lần đầu tiên được triển khai tại Việt Nam. Việc nhân rộng mô hình này sẽ giúp nâng cao thu nhập cho nông dân, giảm phát thải carbon, đồng thời đóng góp thiết thực vào mục tiêu phát triển nông nghiệp xanh, kinh tế tuần hoàn và bền vững cho Việt Nam.
